Geleneksel, Lean, Agile UX. Peki Hangisi?

Biz henüz geleneksel UX kavramını oturtmaya çalışalım, kullanıcı deneyimi dünyası gelenekseli geçip Agile UX mi, Lean UX mi daha faydalı bir metod bunu tartışmaya başladı. Peki nedir bu kavramlar biraz göz atalım, ne dersiniz?

Geleneksel UX tasarımı ve prensipleri konusunda daha önce bu yazıda ve bu yazıda sizlere bilgi vermeye çalışmıştım.

Özet olarak bir web projesi yaparken geleneksel UX prensiplerini kısaca saymak gerekirse, saha araştırmaları yapmak, wireframe’ler oluşturmak, prototipler ile testler yapmak, oluşturulan wireframe ve sketch’ler üzerinden arayüz çalışmalarını tamamlayıp, sonrasında çeşitli A/B tesleri ile kullanıcı deneyimini geliştirmek olarak özetleyebiliriz.

Agile ve Lean UX arkadan kovalayadursun, geleneksel UX’in ortadan kaybolduğunu söylemek yanlış olur. Son yıllarda yeni yeni öğrenip alışmaya çalıştığımız UX dallarının temeli olan geleneksel UX’i bugünden yok saymak mümkün değil elbette.

Lean UX Nedir?

Öncelikle Lean UX kavramının daha çok Lean Start up çıkışlı olduğu söylenebilir.

Lean Start up kavramının ne olduğunu daha iyi anlamak için e-tohum sitesinde yer alan bu yazıyı okuyabilirsiniz.

Bu kavramın özünde olduğu gibi  Lean Start up kültüründen gelme bir metodolojisi var. Lean Start up’larda amaç özetle müşterilerin ilgisini çekecek bir ürün üretmek yerine, onların ihtiyacı olan ürünü üretmek, Lean UX’te ise benzer şekilde kullanıcılar hakkında bilgilere sahip olarak bir öğrenme döngüsü yaratmaktır. Bu döngü İnşa Et – Ölçümle – Öğren şeklinde özetlenebilir.

Kullanıcı deneyimi ise bu öğrenme döngüsünde elde edilen veriler üzerine kurgulanarak yol alınır. Bazıları bu yöntem için tembel işi dese de, hizmet ettiği alan ve sonuçların öyle olmadığını söylemek lazım.

Lean UX daha çok bir Lean Start up’ın yaratıcı süreçlerini takip eder ve sadece bu sebepten bile Agile UX’ten farklı bir kavramdır. Lean UX’in tasarımcıları daha çok devre dışı bırakarak, kullanıcı deneyimi tasarımcılarını işin içine dahil eder.

Geleneksel UX’te development yani geliştirme ayrı bir dal olarak ele alınırken, Lean UX’de geliştirme de sürecin içine dahildir.

Lean UX Aşamaları

Kabul görmüş bir çok kaynağa göre Lean UX aşamaları şu şekilde ilerlemekte.

Keşif

Kullanıcı tarafındaki deneyimi tanımlamaya çalışıp, konsept bir tasarım oluşturulur.

Wireframe

Senaryonun akış şemasını çıkararak, wireframe’ler yoluyla ilk interaktivite sağlanır.

Prototipleme

Lean UX genelde html prototiplemenin tercih edildiği bir dal. Görselleştirilmiş senaryo çalışıyor taklidi yapan bir prototipe dönüştürülür.

İç Onay

Hemen ve hızlı bir şekilde hazırlanan prototipler üzerinden takım arkadaşlarınız ve çevrenizdeki geliştiricelerden geri dönüşler alarak prototip revize edilir.

Dış Onay

Müşteriler ile tanışma vakti! Özellikle belirlenmiş minimal bir  hedef kitle üzerinde prototipler denenir ve geri dönüşler toparlanır.

Özetleme

Daha önceki aşamalarda toparlanan veriler, kullanıcı/müşteri davranışları başlığı altında biriktirilerek analiz edilir. Ortalama bir kullanıcı ya da müşterinin davranış biçimi ortaya çıkarılır.

Yenileme

Eldeki veriler ile ürünü ortaya çıkarma, ardından aynı başlıkların yineleceği yeni bir döngüye girme.

İşin ticari tarafını ele alacak olursak, Lean UX öğrenme ve keşif önceliklidir. Stratejileri genelde tasarımda gizlidir. Klasik UX yöntemlerinin ötesinde daha az maliyetli ve daha hızlı sonuçlar alınabilecek metodları benimser. Süreçlerdeki maliyeti dengelemek için ne kadar para harcanacağından daha çok nasıl ve  ne için harcanacağına yoğunlaşır. Başarısızlıklarda hızlıca toparlanıp ders alarak yeni döngü süreçleri yaratır.

Özetlemek gerekirse gerçek bir Lean Start up hangi yolları izliyor ise Lean UX’de aynı yollar ve metodoloji ile ilerler.

Agile UX Nedir?

Agile UX’in temelleri ise Agile Software Development’e (Çevik Yazılım Geliştirme) dayanır. Agile yazılım geliştirme konusunda burada ve burada yer alan blog yazılarından faydalanabilirsiniz.

Agile UX’in Agile manifestosu dahilinde nihai amacı ürün geliştirme sürecinde geliştiriciler ve tasarımcıları birleştirme yoluna gitmektir.

Proje süreçleri Agile metodolojisi ile aynıdır.  Genel olarak Agile UX rollerine göz atacak olursak;

UX uzmanı ürün gereksinimlerini ve hedeflerini anlamak için ürün ekibi, müşteriler ve paydaşlara çalışır.  UX uzmanı senaryolar ve wireframe’leri geliştirir.Ürün ekibi, müşteriler ve paydaşlar bu senaryoları inceleyerek sonraki iterasyonlar için inceler ve geri bildirimde bulunurlar.

Uzman, geliştirilen senaryolarda, son kullanıcılardan oluşan  bir hedef gruptan gerçek zamanlı geri bildirimler alır. Senaryolar ve yeni düzenlemeler,  daha sonra Agile sistemi içinde bulunan sprint planlarına alınır. Bu süreç içerisinde genelde yeni senaryolar da projeye dahil olur.

Ürün ve yazılım geliştirme bu senaryolar üzerinden yoluna devam ederken, UX uzmanı bu süreçte kullanılabilirlik ve kalite çalışmalarını sürdürür. Finale yaklaşırken UX uzmanı genelde daha önce tahmin edilememiş senaryolar üzerinde çalışarak projeyi geliştirmeye katkıda bulunur.

Agile UX Aşamaları

İhtiyaçlar

Ticari hedefler, kullanıcı ihtiyaçlarını belirleyerek konsept oluşturma.

Keşif

Senaryolar oluşturulur, görev analizleri, düşük profil wireframe’ler ve kağıt prototipler oluşturma.

UX Onayı

Tıklanabilir wireframe’ler, gerilla UX testleri.

Planlama / Sprint / Scrum

Proje belli bir doygunluğua ulaştıktan sonra genelde 2 ila 4 haftalık sprintler ile yol almaya başlar. Günlük scrum toplantıları ve günlük sprintler ile süreç devam eder. Prototipleme, tasarım, geliştirme, kalite gibi unusrlar bu aşamada gerçekleşir.

Final

Proje yayına girer ve geliştirmeler devam eder.

Agile UX’te UX uzmanı kullanılabilirlik sorunlarına hızlı çözümler ile takımını destekler. Projede yer alan tasarımcıları ve geliştiricileri ürün gereksinimlerini daha kolay anlamak için işlerini kolaylaştırır ve daha iyi karar vermelerini sağlamaya çalışır.

Sonuç

Üç farklı UX metodolojisini tek ortak noktada birleştiren unsur ise ortaya temiz, basit ve kullanılabilir bir tasarım ortaya çıkarmak.

Her yöntemin amacı aynı aslında: Daha kullanılabilir, kullanıcı ekseninde bir ürün ortaya koymak. Genel olarak bu üç yöntem de,  sizlere daha önce de söz ettiğim kullanıcı deneyiminin asıl disiplinlerini içermekte.

UX uzmanının her yöntemde de rolü aynıdır, önce kullanıcının avukatı olmak! Bu roller içerisinde tasarımcı’nın avukatı olmak da var. Ayrıca, problem çözmek, farklı senaryolar için strateji üretmek de yine UX uzmanının temel görevleri içerisinde yer alıyor.

Bu yöntemlerin nasıl ve nerede kullanılacağını daha çok işin doğası belirliyor. Kişisel olarak bulunduğum kurumlarda, daha önce geleneksel UX yöntemlerini uygularken şu an Agile disiplinine daha yakın işler çıkardığımı belirtmek isterim. Yani kurum, proje, üretim metodolojileri bu yöntemlerden hangisinin kullanılacağı konusunda da karar verici bir unusur oluyor.

Ülkemizde de daha yeni yeni sindirilmeye başlanan Agile ve Lean terimlerinin yanı sıra kullanıcı deneyimi konusunda da henüz evrimleşen bir sektör içerisinde olduğumuzu, en geleneksel haliyle bile yapılacak UX çalışmasının hem kurum hem de kullanıcı adına azımsanmayacak faydalar yaratacağını düşünüyorum.

 

Kaynakça: Smashing Magazine, Design Driven Development by Simon Raess, The Collaborative UX Designer’s Toolbox by Lane Halley, AndersRamsay.com, A Lean UX Design Process by Annie Wang, The Lean Agency By Mona Patel, Lean UX vs. Agile UX by UXPin, Agile UX vs Lean UX, which should you choose? By Marcin Treder, Agile UX by Nebu Abraham, The UX Professionals’ Guide to Working with Agile Scrum Teams
Notes from the field by Aviva Rosenstein